by मानसिक आरोग्य (Mental health)
Fig. mental health
- परिचय :
१। मानसिक आरोग्य म्हणजे मानसिक आजार नसणे. एक मानसिकदृष्ट्या निरोगी व्यक्ती मनावर नियंत्रण ठेवण्याची क्षमता दर्शवते.
२। एक मानसिकदृष्ट्या निरोगी व्यक्ती आपल्या भावनांमध्ये संतुलन ठेवू शकते आणि आपले विचार आणि इच्छा नियंत्रित करू शकते. त्याला चांगल्या महत्वाकांक्षा आहेत आणि त्या पूर्ण करण्यासाठी सकारात्मक कार्य करू शकतात.
३। तो जीवनातील वास्तविकता स्वीकारू शकतो आणि प्रतिकूल परिस्थितीत आव्हानांना सामोरे जाऊ शकतो. जर मानसिक आरोग्य निरोगी असेल तर शारीरिक आरोग्य आणि सामाजिक प्रतिक्रिया सामान्य राहतील.
 |
| Fig. healthy fruits for mental health |
- मानसिक आजाराचा प्रकार -
मानसिक आजार मोठ्या प्रमाणात सायकोसिस आणि न्यूरोसिस या दोन प्रकारात विभागला गेला आहे.
सायकोसिस -
१. हा सर्वात गंभीर प्रकारचा मानसिक आजार आहे ज्यात पीडित सर्वकाही विसरतो आणि यापुढे जीवनाच्या वास्तविकतेशी संपर्क साधत नाही. सामान्यत: अशा व्यक्तींना वेडे म्हणतात. अशा लोकांना सहसा त्यांच्या आजाराबद्दल माहिती नसते आणि ते उपचार घेण्यास प्राधान्य देत नाहीत. सायकोसिसचे बळी अनेकदा मधुमेह, उच्च रक्तदाब, टीबी आणि मेंदूच्या आजारांसारख्या इतर शारीरिक आजारांशी संबंधित असतात.
न्यूरोसिस -
१. हा एक मानसिक प्रकारचा सौम्य प्रकार आहे. न्यूरोसिसची लक्षणे दिलेल्या ताणतणावाची अत्यधिक किंवा प्रदीर्घ भावनिक प्रतिक्रिया असतात, अशा प्रतिक्रियांमध्ये चिंता, भीती, उदासी, वेदना, वेदना इत्यादींचा समावेश असतो. न्यूरोसिसमुळे ग्रस्त लोक त्यांच्या आजाराबद्दल पूर्णपणे जाणतात आणि ते उपचार शोधतात.
- मानसिक आजाराची कारणे
१. मानसिक आजार बर्‍याच कारणांमुळे होऊ शकतो आणि हे व्यक्ती वेगवेगळ्या व्यक्तींमध्ये बदलू शकते. अनुवांशिक वारशामुळे हे वंशपरंपरागत देखील असू शकते.
२. बालपणचा आघात अनुभव, कौटुंबिक पालन-पोषण आणि वातावरण हे मानसिक आजारास कारणीभूत असणा personality्या व्यक्तिमत्त्वाच्या विकारांमधील महत्त्वाचे घटक आहेत. सामाजिक-आर्थिक घटक, दिवसाची आवश्यकता कमी करणे देखील मानसिक आजारास कारणीभूत ठरू शकते. मेंदूच्या कामकाजामध्ये बदल आणि रचना आणि न्यूरोट्रांसमीटरच्या अनियमित स्त्रावामुळे मानसिक आजार होऊ शकतो.
३. हार्मोनल असंतुलन यासारख्या शारीरिक घटकांमुळे मानसिक आजार देखील उद्भवू शकतो. तणाव, दीर्घकाळापर्यंत आणि जो अप्रबंधित राहिला तर मानसिक आजार देखील होऊ शकतो.
 |
| Fig. yoga |
- मानसिक आजार रोखणे -
1. मानसिक आजाराचे कारक घटक काढून टाकले पाहिजे किंवा कमी केले पाहिजेत ज्यामुळे मानसिक आजार होण्याचे प्रमाण कमी होते. घरात आणि समाजात राहण्याची चांगली परिस्थिती मानसिक विकार रोखण्यास मदत करू शकते, विशेषत: मुलांमध्ये.
- मानसिक आजारावर उपचार -
वेगवेगळ्या प्रकारचे मानसिक आजार वेगवेगळ्या उपचारांद्वारे नियंत्रित केले जातात.
अ) औषधे (Drugs) - आजारपणाच्या तीव्र घटनांवर औषधांचा वापर लवकर केला जाऊ शकतो आणि नियमितपणे वापरल्यास औषधांचा वापर केला जाऊ शकतो.
ब) इलेक्ट्रिक शॉक ट्रीटमेंट (ईएसटी) द्वारे तीव्र नैराश्याचा उपचार केला जाऊ शकतो.
c) सायकोथेरपी (Psychotherapy)- यामुळे रूग्णाच्या आसपासच्या भागात त्वरित समायोजित होण्यास मदत होते.
डी) सोशियोथेरपी (Sociotherapy)- हे समाजातील रूग्णाचे पुनर्वसन करते. यात रुग्णाला समायोजित करण्यासाठी भूतकाळातील विसरलेल्या आणि विसरलेल्या भावनिक अनुभवांच्या पुनरुज्जीवनाची एक पद्धत समाविष्ट आहे.
