Schizophrenia definition

स्किझोफ्रेनिया

परिचय :

स्किझोफ्रेनिया हा शब्द स्विस मनोचिकित्सक युजेन ब्लेलर यांनी 1908 मध्ये तयार केला होता. हा ग्रीक शब्द स्किझो (स्प्लिट) आणि फ्रेन (मन) पासून आला आहे.

स्किझोफ्रेनिया वर्गीकरण:

स्किझोफ्रेनिया, स्किझोटाइपल आणि भ्रामक विकार.
स्किझोफ्रेनिया (schizophrenia)
वेडेपणाचा स्किझोफ्रेनिय (paranoid schizophrenia)
हेबेफ्रेनिक स्किझोफ्रेनिया (hebephrenic schizophrenia)
कॅटाटोनिक स्किझोफ्रेनिया (catatonic schizophrenia)
अविभाजित स्किझोफ्रेनिया (undifferentiated schizophrenia)
स्किझोफ्रेनिक उदासीनता (post-schizophrenic depression)
अवशिष्ट स्किझोफ्रेनिया (residual schizophrenia)
साधे स्किझोफ्रेनिया (simple schizophrenia)
स्किझोटाइपल डिसऑर्डर (schizotypal disorder)

परिभाषा:

स्पष्ट चेतनेच्या उपस्थितीत विचार, भावना, खंड आणि विद्याशाखांमध्ये हस्तक्षेप करून स्किझोफ्रेनियाची मानसिक स्थिती दर्शविली जाते.

वैचारिक :

स्किझोफ्रेनिया हा सर्व मनोरुग्ण विकारांमधे सर्वात सामान्य आहे आणि जगभरातील सर्व संस्कृतींमध्ये सामान्यत,नवीन प्रवेशांपैकी सुमारे 15% मानसिक रूग्णालयात स्किझोफ्रेनिक रूग्ण आहेत.
सर्व मानसिक रुग्णालयांपैकी 50% बेडांवर स्किझोफ्रेनिक्स व्यापतात.

पेशीविज्ञान :

Fig. schizophrenia

बर्‍याच अधिकारी असे सुचवतात की बहुविध घटकांमुळे स्किझोफ्रेनिया असणे आवश्यक आहे कारण कोणताही एक सिद्धांत समाधानकारकपणे डिसऑर्डरचे स्पष्टीकरण देत नाही.

जीवशास्त्रीय सिद्धांत: (BIOLOGICAL THEORIES)

डोपामाइन गृहीतक: हा सिद्धांत सूचित करतो की मेंदूमध्ये डोपामाइन-आधारित न्यूरोनल क्रियाकलापांमुळे स्किझोफ्रेनिया होऊ शकतो.

2.इतर बायोकेमिकल गृहीते: (Other biochemical hypotheses)

यात न्यूरोट्रांसमीटर नॉरेपिनेफ्रिन, सेरोटोनिन, एसिटिल्कोलीन आणि गॅमा-अमीनोब्युटेरिक acidसिड (जीएबीए) आणि प्रोस्टाग्लॅन्डिन आणि एंडोर्फिन सारख्या न्यूरोरेगुलेटरमध्ये विकृती समाविष्ट आहेत.

3.न्यूरोस्ट्रक्चरल सिद्धांत: -(Neurostructural theories)

संशोधन असे सुचवते की स्किझोफ्रेनिया असलेल्या व्यक्तींच्या मेंदूत प्रीफ्रंटल कॉर्टेक्स आणि लिम्बिक कॉर्टेक्स कधीही विकसित होऊ शकत नाहीत. मेंदू संरचनेचा संगणकीय टोमोग्राफी आणि चुंबकीय अनुनाद इमेजिंग (एमआरआय) अभ्यास शो-

मेंदूचे (brain)प्रमाण कमी झाले
मोठे बाजूकडील आणि तिसरे व्हेंट्रिकल्स
फ्रंटल लोब, सेरेबेलम आणि लिंबिक स्ट्रक्चर्समधील ट्रोफी
मेंदूच्या पृष्ठभागावर सल्कीचे आकार वाढणे.

5.अनुवांशिक सिद्धांत: (Genetic theories)

हा आजार सामान्यतः विवाहात जन्मलेल्या लोकांमध्ये अधिक सामान्य आहे
पेरिनेटल जोखीम घटक: ( Perinatal risk factors) अनेक अनुवांशिक घटक स्किझोफ्रेनियाच्या विकासावर परिणाम करतात.
स्किझोफ्रेनियासाठी जन्मपूर्व आणि जन्मापूर्वीच्या जोखमीचे घटक: (Prenatal and perinatal risk factors for schizophrenia) मातृ (Ternal)इन्फ्लूएन्झा हिवाळ्याच्या शेवटी आणि वसंत .तूच्या दरम्यान जन्म.
(Particularly) विशेषत: कामगार आणि प्रसूती दरम्यान गर्भधारणेच्या गुंतागुंत

सायकोडायनामिक सिद्धांत :

1. विकास सिद्धांत (Developmental theories)

फ्रायडच्या मते, नकार, प्रोजेक्शन आणि प्रतिक्रिया निर्मितीच्या संरक्षण यंत्रणेचा वापर करून सायकोसेक्शुअल विकासाच्या तोंडी टप्प्यावर प्रतिरोध आहे.

2. कौटुंबिक सिद्धांत (Family theories)

आजारपणाच्या विकासामध्ये कौटुंबिक संबंध महत्त्वाचे असतात.

3.आई/मुलाचे नाते(Mother-child relationship )

सुरुवातीच्या सिद्धांतांना स्किझोफ्रेनिक्सच्या मातांनी कोल्ड ओव्हर-प्रोटेक्टिव्ह म्हणून दर्शविले. फॅमिली सिस्टीम अकार्यक्षम: पालकांविरूद्ध वैर नसल्यास स्किझोफ्रेनिक मुलगी होऊ शकते.

4.दुहेरी अंध संप्रेषण (Double/blind communication)

पालक एकाच वेळी दोन किंवा अधिक विरोधी आणि विसंगत संदेश देतात, तलास दुहेरी अंध संप्रेषण मानतात.

5. असुरक्षितता-तणाव मॉडेल (Vulnerability/stress model)

हे मॉडेल ओळखते की स्किझोफ्रेनियाच्या जीवशास्त्रविषयक आणि सायकोडायनामिक दोन्ही प्रवृत्ती, जेव्हा तणावग्रस्त जीवनातील घटनेसह एकत्रितपणे स्किझोफ्रेनिक प्रक्रियेची तीव्रता वाढू शकते.

6.सामाजिक घटक(Social factors)

उच्च सामाजिक गतिशीलता आणि स्किझोफ्रेनियाचे (schizophrenia)अव्यवस्थितपणा आहे, विशेषत: अत्यंत सामाजिक वर्गातील सदस्यांमध्ये.

क्लिनिकल वैशिष्ट्ये:

प्रभावी त्रास(Affective disturbance); योग्य भावनिक प्रतिसाद दर्शविण्यास असमर्थता

स्वयंचलित विचारसरणी(Autistic thinking); ही ऑटिस्टिक विचारांची एक विचारसरणी आहे ज्यात एखादी व्यक्ती इतरांशी किंवा वातावरणाशी संबंधित असण्यास अक्षम असते.

उभयता (Ambivalence): हे विरोधाभासी किंवा विरोधी भावना, दृष्टीकोन आणि कल्पनांचा संदर्भ देते.

सहकारी सैलता (Associative looseness): तार्किकदृष्ट्या विचार करण्यास असमर्थता

कर्ट स्नायडरची प्रथम श्रेणीची लक्षणे स्किझोफ्रेनिया (एसएफआरएस (Kurt Schneider’s first-rank symptoms of schizophrenia (SFRS)):

एखाद्याचे विचार मोठ्याने बोलणे ऐकणे (ऐकण्यायोग्य विचार किंवा विचार प्रतिध्वनी)

विधान आणि उत्तराच्या रूपात भ्रामक आवाज

चालू भाष्य स्वरूपात हॅलोसिंटररी आवाज

विचार मागे घेणे (विषय अनुभवांनी त्यांना बाह्य सामर्थ्याने काढले असे समजले)

विचार अंतर्भूत करणे (विषय मनातील काही बाह्य शक्तींनी लादलेले विचार अनुभवतात)

विचार प्रसारित करणे (विषय अनुभवाचे विचार त्याच्या स्वत: च्या मर्यादेपासून वाचत आहेत आणि दुसर्‍या ध्वनीद्वारे ध्वनी भ्रमंतीसारखे अनुभवत आहेत)

कर्ट स्नाइडर: - 7 जाने 1887 - 27 ऑक्टोबर 1967 (Kurt Schneider:- 7 Jan1887 - 27 Oct1967 )

संभ्रम समज म्हणजे (सामान्य धारणा म्हणजे स्किझोफ्रेनियाच्या (schizophrenia)विसंगत अर्थास खाजगीपणा आहे)

सोमॅटिक पॅसिव्हिटी (शारीरिक संवेदना, विशेषत: संवेदनाक्षम लक्षणे एखाद्या बाह्य शक्तीने शरीरावर लादल्याप्रमाणे अनुभवल्या जातात)

स्वेच्छेने किंवा कृती (काही बाह्य शक्तीच्या नियंत्रणाखाली अनुभवलेला विषय आणि हा विषय रोबोट सारखा आहे)

प्रेरणा तयार केली (काही बाह्य शक्तींनी लादलेल्या गोष्टींचे अनुभव अनुभव)

भावना किंवा प्रभाव (एखाद्या बाह्य सामर्थ्याने लादल्या गेलेल्या विषयांबद्दलच्या भावना)

विचार आणि बोलण्याचे विकार :

Fig. through and speech disorders

ऑटिस्टिक विचार
संघटना सोडविणे
विचार करणे अवरोधित करणे
नवविज्ञा
बोलण्याची गरीबी
विचारांची दारिद्र्य
चिकाटी
शब्दश

छळ च्या भ्रम :

श्रवण भान

व्हिज्युअल मतिभ्रम

1.परिणामाचे विकृती Disorders of effect:

यात औदासिन्य, भावनिक बोथटपणा (भावना आणि भावना नाही), भावनिक उथळपणा, नेडोनिया,

2.टार वर्तनाचे विकृती Disorders of motor behaviour:

यात सायकोमोटर क्रियाकलाप कमी होणे, कार्यपद्धती, प्रवृत्ती, स्वत: ची काळजी कमी करणे आणि खराब सौंदर्य यांचा समावेश आहे.

इतर वैशिष्ट्ये:

काम(work)कार्य, सामाजिक संबंध आणि स्वत: ची काळजी घेणे कमी करणे
(Ego) अहंकाराच्या सीमांचे नुकसान
अंतर्दृष्टी नष्ट होणे
गरीब निर्णय (poor)
आज्ञा भ्रम

क्लिनिकल प्रकार (Clinical types):

1. पॅरानॉइड

२.हेबफेरेनिक

3.गेटॅटोनिक

4. अवशिष्ट

5. अविकसित

6. सोपे

7. स्किझोफ्रेनिक नंतरचा उदासीनता

पॅरानॉइड स्किझोफ्रेनिया:

Fig. Paranoid schizophrenia

‘वेडा’ या शब्दाचा अर्थ ‘भ्रम’(The word ‘paranoid’ means ‘delusional’)

छळाचे भ्रम: - या गोष्टी असलेले लोक त्यांच्याशी काही वाईट वागणूक देत आहेत.

(Reference) संदर्भाचे भ्रम: - यात इतरांचे ऑब्जेक्ट्स आणि वर्तन समाविष्ट आहे.

मत्सर यांचे भ्रम: - यात त्या व्यक्तीचे लैंगिक साथीदार विश्वासघातकी आहे या थीमच्या भोवतालच्या भ्रम केंद्रे समाविष्ट आहेत.

भव्यतेचे भ्रम: - यात त्यांच्या स्वतःच्या किमतीची, प्रतिभा, ज्ञान किंवा सामर्थ्याविषयी असमंजसपणाच्या कल्पनांचा समावेश आहे.

भ्रामक आवाज: - यात रुग्णाला धमकावणे किंवा आज्ञा करणे समाविष्ट आहे.

(Features) इतर वैशिष्ट्ये: - परिणाम, भाषण आणि मोटर वर्तन मध्ये त्रास.

हेबेफ्रेनिक (अव्यवस्थित) स्किझोफ्रेनिया (Hebephrenic (disorganized) schizophrenia)

त्याची प्रारंभिक आणि कपटी सुरुवात आहे आणि खराब प्रीमोरबिड व्यक्तिमत्त्वाशी संबंधित आहे.

यामध्ये चिन्हांकित विचार, विसंगती, संघटनांचा तीव्र सैलपणा, अत्यंत सामाजिक दुर्बलता, भ्रम आणि भ्रम हे खंडित आणि बदलणारे आहेत.

1.गेटॅटोनिक स्किझोफ्रेनिया: (Catatonic schizophrenia)

कॅटॅटोनिक (कॅटा-डिस्टर्ब्ड) स्किझोफ्रेनिया हे मोटरच्या वागणुकीच्या चिन्हांकित अडथळ्याद्वारे दर्शविले जाते.

2.उत्तेजित कॅटाटोनियाची क्लिनिकल वैशिष्ट्ये: (Clinical features of excited catatonia)

सायकोमोटर क्रियेत वाढ (उत्साह, आक्रमकता)

भाषण उत्पादनामध्ये वाढ संघटना सोडविणे.

3.मंद झालेल्या कॅटाटोनियाची क्लिनिकल वैशिष्ट्ये (कॅटाटॉनिक स्टुपर):

उत्परिवर्तन
कडकपणा
नकारात्मकता(negative thinking)पोस्टिंग
मूर्खपणा
इकोप्रॅक्सिया
लहरी लवचिकता
महत्वाचा काळ
स्वयंचलित आज्ञाधारकपणा

4.अवशिष्ट स्किझोफ्रेनिया: (Residual schizophrenia)

यात भावनिक बोथट करणे, विक्षिप्त वागणे, अतार्किक विचारसरणी, सामाजिक माघार या गोष्टींचा समावेश आहे. पूर्वी स्किझोफ्रेनियाचा (schizophrenia)कमीतकमी एक भाग तेथे आला असेल तर त्याचा उपयोग केला जाऊ शकतो.

5.अविभाजित स्किझोफ्रेनिया: (Undifferentiated schizophrenia)

संपूर्ण उपस्थित नसलेल्या उपप्रजातींचे वैशिष्ट्य (वैशिष्ट्य) किंवा एकापेक्षा अधिक उपप्रजाती प्रकारांची वैशिष्ट्ये दर्शविली जातात तेव्हा स्किझोफ्रेनिया रूग्णने इथरचे निदान केले.

6.साधा स्किझोफ्रेनिया: (Simple schizophrenia)

लवकर आणि कपटी सुरुवात, प्रगतीशील अभ्यासक्रम आणि वैशिष्ट्यपूर्ण नकारात्मक लक्षणांची उपस्थिती हे त्याचे वैशिष्ट्य आहे. हे अवशिष्ट स्किझोफ्रेनियापेक्षा वेगळे आहे की सर्व वैशिष्ट्यपूर्ण मानसशास्त्रीय लक्षणांसह एक भाग कधीच नव्हता. रोगनिदान खूप गरीब आहे.

7.पोस्ट-स्किझोफ्रेनिक डिप्रेशन:

हे स्किझोफ्रेनियाच्या अवशिष्ट किंवा सक्रिय वैशिष्ट्यांच्या उपस्थितीत विकसित होते आणि आत्महत्येच्या वाढत्या जोखमीशी संबंधित आहे.

निदान:

(Status) मानसिक स्थितीची परीक्षा
मनोविकृतीचा इतिहास
काळजीपूर्वक क्लिनिकल निरीक्षणाचा फॉर्म

तपास:

सायकोसिस
व्हिटॅमिनची कमतरता
उरेमिया
थायरोटोक्सिकोसिस
इलेक्ट्रोलाइट असंतुलन.
सीटी स्कॅन आणि एमआरआय विस्तारित वेंट्रिकल्स दर्शवतात.

उपचार पद्धती:

औषधनिर्माणशास्त्र: (Pharmacotherapy)
पारंपारिक प्रतिजैविक:(Conventional antipsychotics)

क्लोरोप्रोमाझिन: 300-1500 मिलीग्राम /दिवस पीओ;

फ्लुफेनाझिन डीकोनेटः दर 1-3 आठवड्यात 25-50 मिग्रॅ आयएम

हॅलोपेरिडॉल: 5-100 मिलीग्राम / दिवस पीओ

ट्रायफ्लियोपेराझिन: 15-60 मिलीग्राम / दिवस पीओ

सामान्यत: अ‍ॅटिपिकल अँटीसायकोटिक्स: (Commonly used atypical antipsychotics)

क्लोझापाइनः 25-400 मिलीग्राम / दिवस पीओ

रिस्पेरिडोन: 2-10 मिलीग्राम / दिवस पीओ

ओलांझापाइन: 10-20 मिलीग्राम / दिवस पीओ

क्विटियापाइन: 150-750 मिलीग्राम / दिवस पीओ

झिप्रासीडोन: 20-80 मिलीग्राम / दिवस पीओ

अरिपिप्राझोल: 10-15 मिलीग्राम / दिवस पीओ

पालीपेरिडोन: 1.5-12 मिलीग्राम / दिवस पीओ

अमीसुलप्र: 400-800 मिलीग्राम / दिवस पीओ

इलेक्ट्रोकॉल्सिव्ह थेरपी (ईसीटी) (ELECTROCONVULSIVE THERAPY ECT):

सहसा, 8-10 ईसीटींची (ECT)आवश्यकता असते

शैक्षणिक थेरपी: -(PSYCHOLOGICAL THERAPIES)

1। ग्रुप थेरपी

2। (Bhaviour)मानसिक थेरपी

3। सामाजिक कौशल्य प्रशिक्षण

४। संज्ञानात्मक थेरपी

५। सामान्य थेरपी

मानसशास्त्रीय पुनर्वसन: (Psychosocial rehabilitation)

त्यामध्ये कामाची सवय विकसित करण्यासाठी अ‍ॅक्टिव्हिटी थेरपी, नवीन व्यवसायात प्रशिक्षण समाविष्ट आहे

नर्सिंग व्यवस्थापन:

1.नर्सिंग मूल्यांकन:

(Behavior )वर्तन नमुना, देखावा, स्वच्छता यांचे निरीक्षण करा.

रुग्णाला कोणत्या प्रकारचा त्रास होत आहे ते ओळखा.

रुग्णाला विचारांच्या बदलांविषयी विचारून घ्या रुग्णाचा परिणाम आणि भावनिक स्वर लक्षात घ्या आणि ते योग्य आहेत की नाही.

भ्रामक विचारांच्या सामग्रीचे मूल्यांकन करा.

भ्रमांशी संबंधित भाषण पद्धतींचे मूल्यांकन करा.

स्वत: ची काळजी उपक्रम राबविण्याच्या क्षमतेचे मूल्यांकन करा. म्हणजेच झोपेची पद्धत आणि इतर रुग्णांशी संवाद.

कोणताही आत्मघाती हेतू किंवा अलीकडील केलेले प्रयत्न निश्चित करा.

मूल्यांकन:

रुग्णाने कमीत कमी एका कर्मचार्‍यावर विश्वास ठेवला आहे का?

अजूनही भ्रामक विचार प्रचलित आहे?

भ्रम अजूनही स्पष्ट आहेत?

रुग्ण इतरांशी योग्यरित्या संवाद साधण्यास सक्षम आहे काय?

रुग्ण रोजच्या जीवनाची सर्व कामे स्वतंत्रपणे पार पाडण्यास सक्षम आहे काय?